Nasjonåålfäst foon da frasche än immaterielles Unesco Weltkulturerbe
Arks iir di 21. februar bråne önj Nordfraschlönj am än bai 60 biikne. Än sü wus et uk jarling wider: Önj hiil Nordfraschlönj, aw e fååstewål äiwensü as aw e ailönje än hålie, kömen jung än üülj tuhuupe än drååweden jam bai puns än snååk trinam‘t iilj. Ouers weeram fiire we ouerhood önj Nordfraschlönj dåtdeer fäst än weeram doue we eentlik sü‘n spitookel deeram?
Deeram heer en lait üt e histoori:
Dåt biikebrånen as manst duusend iir üülj än deerma dåt ålst frasch fäst. Et gungt arks iir önj e nåcht twasche di 21. än 22. februar for ham. Jü biik, dåt grut iilj, brånt önj jüdeer nåcht, aw huuge dööne, knupe unti aw dike. Deeram säit följk uk aw frasch „biikenmoune“ tu e februar.
Tu began, ålsü for trinambai duusend iir, wus et en ooferfäst for di good Weeda ma di bad am gouen win, wilt da kjarls nü wider üt aw e siie schönj. Deerfor tånden da manschne en grut iilj näi bai’t wååder önj, weer huum trinam doonsed, deertu süng än gödj ätj än drunk.
For trinambai 800 iir kömen da preestere eefter Nordfraschlönj än ma ja di krastlike luuwe. Ja ferbüüdjen dåt oofern tu da üülje goode, ouers da manschne wänj dåt fäst behüülje. Än sü füng et bloots en oudern noome än wörd eefter Petrus „Padersdäi“ nååmd.
Eefter 1633 gingen maning kjarls tu sii; önj Nordfraschlönj begånd jü wålfångtid. Dåt fäst önj e nåcht twasche di 21. än 22. februar wörd nü en oufschiisfäst for da siimååns. Dan di wålfång wus tu jüdeer tid en fåårlik än ünwas unernaamen. Ouers ål 200 iir lääser wus et wider forbai ma di wålfång än dåt grut oufschiisfäst häi san san ferlääsen.
Et schölj jarst en lait tid fergunge, iir dåt da frasche ja wider aw et biikenbrånen besaneden. Ouers foon da ailönje üt, besuners foon Sal, fün di üülje brük ålsani di wäi tubääg. Dåt fäst as nü tu en uursfäst wörden. Dan ma di Padersdäi fångd for da manschne jü uurstid önj. Di „Pätjer“, en påp üt strai wus di wunter än wörd önjt iilj ferbrånd. Diheere brük fant huum nuch diling fort mååst aw e ailönje än hålie.
Di 21. februar 2016 tånd huum nuch åltens en grut iilj. Jarling bråne wider önj maning toorpe önj Nordfraschlönj da biikne ap än da manschne kaame tuhuupe än hüülje en üülj tradisjoon bait laawen. Et jäift puns än snååk for da üülje än en gruten spoos for da bjarne. Uk en fain gräinküüljääsen awfoorie unti awäädrie hiirt nütutids ma tu diheere fiirdäi.
Önjtwasche as di 21. februar uk önj e politiische kaländer tu en fååsten termiin wörden. Repräsentante foon e komuune naame oofting e geläägenhäid wäär än grip önj jare biikereede regjonoole teeme ap. Än uk di Frasche Rädj häi jarling wider tu san biikeemfång lååsied. Maning ferträäsere üt kultuur än politiik wjarn saneene önj Bräist tuhuupe kiimen än häin jam toochte am et biikefäst än ai tulääst am di Frasche Följkfloose mååged.
(Frasch – Bökingharder Friesisch)
